Dat Scènes uit een huwelijk een bijzondere voorstelling is, blijkt uit het feit dat het acht jaar na de première weer op de planken staat. Ook de bezoeker, die voor het eerst dit stuk ziet, merkt snel dat dit geen gewone voorstelling is: ‘Mag ik niet gewoon op die stoelen zitten’, vraagt een vrouw wijzend naar de donkere, lege ruimte in de Rabozaal. Nee, nu zit het publiek op het toneel; speelt bijna mee, zo dichtbij.
Ivo van Hove koos in 2005 voor deze intieme en spannende enscenering waarin we drie momenten uit Johan en Marianne’s huwelijk meebeleven. We zien drie koppels: een perfect jong, gelukkig stel, een volwassen koppel zoekend naar geluk en tot slot zien we het huwelijk waarin het niet meer te houden is.
Langzame scheurtjes
Opgedeeld in drie groepen, neemt het publiek plaats in een van de drie scènes die tegelijkertijd spelen. Ik nam plaats in de scène waarin de bom barst. Het huwelijk van Johan en Marianne (Hugo Koolschijn en Janni Goslinga) is op, nu gaat hij echt weg. Met ongeloof kijk ik naar een vechtende vrouw die haar tranen net aan in bedwang kan houden. Die probeert te dealen met het feit dat ze alleen is, maar toch probeert vast te houden aan haar liefde, tevergeefs. Wanhopig gooit Marianne zijn armen om zichzelf heen: ‘Houd me nog even vast.’
Ondertussen klinkt geschreeuw van de andere scène. Je wordt benieuwd, wat zal daar gebeuren? Na veertig minuten zie ik de jonge Johan en Marianne (Alwin Pulinckx en Suzanne Grotenhuis) die worden neergezet als perfect stel. Lieflijk ook. De teksten van Zweedse Ingmar Bergman zijn prachig op enkele expliciete uitspattingen na die de wat oudere bezoeker doet verzitten. Komisch eigenlijk. De eerste scheurtjes in dit prille huwelijk worden zichtbaar.
Dan het huwelijk in schijnbare gloriejaren. Alles voor elkaar. Het ideale, uitgestippelde leven beangstigt Marianne. Ze zoekt wanhopig een uitweg die niet wordt ingewilligd door Johan. Acteurs Hadewych Minis, die gelukkig voor deze prachtige rol terugkwam naar TA, en Roeland Fernhout lijken nooit van elkaar gescheiden te zijn geweest. Dit geldt ook voor de andere spelers, die zichtbaar vaker deze rol samen hebben gespeeld.
Veel goedmaakseks
Na de pauze gebeurt iets wat niemand kon verwachten. De regiekeuze van Van Hove is bijzonder sterk. Alle koppels geven zich over aan de waarheid en aan elkaar. Dit zorgt voor een heftige aaneenschakeling van gevechten en goedmaakseks. Veel goedmaakseks. Zoveel zelfs dat het publiek even alleen achterblijft terwijl de Johan’s en Marianne’s een rustiger plekje opzoeken. Hun microfoon blijft aan; gekreun, geadem, soms gegrom. Het mag duidelijk zijn. Van Hove laat in de tweede helft de veelzijdigheid van de spelers zien die niet lijken te schakelen maar op lijken te gaan in het personage ongeacht welke tegenspeler zij voor zich hebben. Ik houd mijn adem in. Overal zijn Johan’s en Marianne’s die elkaar soms letterlijk alle kanten opslingeren. Knap in deze explosie is de duidelijke focus die elke acteur behoudt.
Ingmar Bergman, die zelf meerdere malen trouwde, had genoeg materiaal om een drie uur durende toneeltekst te schrijven. Bijzonder is dat het stuk op drie manieren in andere volgorde ervaren wordt. Johan en Marianne, je begrijpt ze beide. Kiest geen kant. De teksten zijn confronterend. Wie durft te zeggen: Liever een eenzaam alleen dan een huwelijk zonder liefde? Scènes uit een huwelijk is een ware theaterervaring die je moet zien.
Tekst: Inge Schouten
Foto: Jan Versweyveld
Gezien: 29 oktober, Stadsschouwburg Amsterdam
Meer informatie vind je hier.
Lees ook:Scènes uit een huwelijk viert 10-jarig jubileum
Lees ook:Best of 2013 – Inge
Lees ook:Linda van Dyck balanceert tussen twee liefdes
Lees ook:Halina Reijn gaat solo
Lees ook:‘Husbands’ Scènes uit een huwelijk?