Het is niet alleen van deze tijd. Jonge mensen die andere jongen mensen terroriseren en geestelijk of lichamelijk mishandelen. Wat zit daar achter? Waarom gedragen pubers zich soms zo gewetenloos? De Engelse schrijfster Polly Stenham schreef er een intens toneelstuk over: Dat Smoel. Over twee jonge mensen, die elk op hun eigen manier, proberen te overleven in een wereld waarin de volwassenen hen onverbiddelijk in de steek laten. Jaap Spijkers regisseerde bij het Nationale Toneel o.a. Susan Visser (Gooische Vrouwen) en Tim Murck (Spangas) in deze ‘hard-hitting play’.
Terwijl broer Henry (Tim Murck) de schone schijn probeert op te houden, verpest zusje Mia (Roos Eijmers) de situatie. Als het jonge meisje op school een klasgenoot mishandelt, komt de chaos aan het licht. Pa (Joost Schnibbe) laat zijn prille, nieuwe gezinnetje in Hong Kong achter en vliegt in, om haar schorsing met de schenking van wat digitale camera’s ongedaan te maken. Maar niemand heeft door hoezeer Mia’s ontsporing een kreet om hulp is. Broer Henry is 18, maar zorgt al vijf jaar voor hun aan alcohol en pillen verslaafde moeder en weigert hulp te vragen. Mia wordt door haar moeder, vader én broer afgewezen. Beide tieners proberen te overleven in een wereld vol krankzinnige en blinde volwassenen.
Dat Smoel is een prachtig stuk. Polly Stenham weet een snaar te beroeren, die bij velen lang blijft natrillen. Het manipulatieve van de verslaafde moeder, de misplaatste loyaliteit van zoon Henry, de eenzaamheid van dochter Mia en de kortzichtige domheid van de vader. Alle ingredienten om Dat Smoel je recht in je smoel te laten raken, zijn er. Waarom lukt het dan toch niet om dit intense stuk daadwerklijk hard binnen te laten komen?
Allereerst werkt de vormgeving niet helemaal mee. Een aantal grote ramen met lamellen is ingenieus geplaatst. Als de lamellen dicht zijn, kun je er uitstekend op projecteren. Leuk gevonden, maar de zichtlijnen zijn daardoor op veel plaatsen niet okay. Zit je niet volledig in het midden van de zaal, dan ontgaat er een hoop.
Daarnaast lukt het, met name de jonge spelers, niet om de diepte in te gaan. De innerlijke beleving van Mia is duidelijk op haar gezicht te zien, maar de tekstbehandeling blijft oppervlakkig. Een mooie uitzondering daarop is Laura de Boer, die het hele kleine, maar zeer opvallend rolletje van mededader Izzy speelt. Ook de mis-en-scène doet geen recht aan de intensiteit van de verhaallijnen. In veel van de scènes staan de spelers maar wat te staan. Terwijl de behoefte aan contact en de broeierige emoties rond de afwijzingen zo veel sterker uitgewerkt hadden kunnen worden. Alleen een prachtige en zeer geloofwaardige Susan Visser weet daarin te overtuigen. Zo scherp als een mes fileert ze vader, om tegelijkertijd toch met overtuigende (lichamelijke) zwakte haar kinderen aan zich te blijven binnen.
Jaap Spijkers kiest in Dat Smoel voor de relatie tussen moeder en zoon, maar dochter Mia valt overal tussen. Zij is daardoor het meest interessante personage en had de voorstelling zijn zeggingskracht kunnen geven. Helaas wordt zij onderbelicht en ondanks de aankondiging dat dit een ‘hard-hitting play’ is, overtuigt Dat Smoel daardoor niet helemaal.
Lees ook:Susan Visser opnieuw in ‘Dat Smoel’
Lees ook:Filmrol voor Susan Visser
Lees ook:Tweetup Dat Smoel
Lees ook:Susan Visser in Tape
Lees ook:Het Nationale Toneel debuteert op Lowlands