Hoewel de illusie “De Amerikaanse droom” nog steeds bestaat, was deze opvatting vooral levendig onder de Nederlanders in het begin van de 20ste eeuw. Toen vierde de emigratie naar het land van de onbegrensde mogelijkheden hoogtijdagen. Amerika America van Speltheater Holland beeldt deze emigratie op een creatieve manier uit. Het stuk toert momenteel door verscheidene Nederlandse theaters en dit was voor toneel.blog.nl reden genoeg om op 12 december in De Tamboer te Hoogeveen een kijkje te nemen.
Speeltheater Holland laat in de educatieve voorstelling Amerika America op een prachtige manier zien hoe de Amerikaanse droom een illusie werd in het leven van Berend. Deze jongste zoon uit een Nederlandse familie ontvlucht in 1920 de armoede van de Twentse textielfabrieken en zoekt zijn heil in het geïdealiseerde land. Berend kijkt in een bejaardentehuis in Michigan terug op zijn roerige leven, dat uit een paar onopgeloste mysteries blijkt te bestaan. Meerdere raadsels lopen door elkaar in het stuk, zoals de vraag wat er is gebeurd met Jan, de broer van Berend en tevens verdienstelijk smokkelaar. En hoe zit het met de koffer die Jan zijn kleine broertje toentertijd toevertrouwde? Met die geheimzinnige koffer blijkt Marie, de jeugdliefde van Berend, een duister verleden te hebben. Als zij Berend tegenkomt in het bejaardentehuis worden diens gedachtes teruggevoerd naar de geschiedenis van Twente en Amerika.
Speeltheater Holland maakt theater dat speciaal op kinderen gericht is en dat op een vermakelijke en informatieve manier ondersteunende educatie biedt. De thema’s van Amerika America zijn de armoede in Nederland in 1920, de Nederlandse textielfabrieken, Amerika, emigratie en verraad. Hoewel het toneelstuk vooral aan scholen gepresenteerd wordt, met additioneel lesmateriaal, is het ook perfect geschikt voor volwassenen. Overdreven typering en opmerkingen als “hij is zo oud, hij komt nog van de vorige eeuwwisseling. Ja, 1900 dan hè” herinneren de volwassen kijker aan het jonge publiek.
De stereotyperende manier waarop de bejaarden worden neergezet is overdreven en wekt enige irritatie op aan het begin van het stuk. Het wordt echter al gauw duidelijk dat de bejaarden geen echte rol spelen, maar vijf geïntegreerde muzikanten zijn van het Calefax Rietkwintet. De livemuziek draagt bij aan het plezier van de voorstelling, en ondersteunt de verschillende sferen. Ook zorgen de musici ervoor dat het podium niet zo leeg is. De cast bestaat namelijk slechts uit vier acteurs. De rest van de rollen wordt vertolkt door poppen, een terugkerende theatervorm van Speltheater Holland. Vooral Wouter van Oord springt er uit. Hij heeft het talent zijn lichaam en stem zo aan te passen, dat de pop een opzichzelfstaande acteur wordt.
De gedachten van Berend worden geïllustreerd en versterkt door twee grote projectieschermen. Die vertonen originele beelden van de geschiedenis: de textielfabrieken in Twente, de stakingen, de overtocht naar New York, het Vrijheidsbeeld en het befaamde Ellis Island. Daarnaast spelen twee kinderacteurs, op de projectieschermen, de jonge Marie en Berend. Dit maakt het voor kinderen makkelijker zich met de oude man te identificeren. Hoewel Amerika America op die manier goed omgaat met de doelgroep, zorgen de constante schakelingen tussen Twente en Amerika, de flashbacks, en de niet-chronologische gebeurtenissen voor verwarring bij kinderen. Zelfs voor volwassenen is het nodig scherp te blijven, de kinderen in de zaal vragen regelmatig aan hun ouders hoe het ook al weer zat. Deze schakeling maakt het stuk weliswaar gewaagder, maar streeft zijn doel voorbij.
Tot slot, Amerika America is een ontroerende en informatieve voorstelling die door zowel kinderen (vanaf 10 jaar) als volwassen gewaardeerd zal worden. Een kritische reflectie over Amerika en de levensomstandigheden in het Nederland van 1920 wordt op een amusante en interessante manier neergezet.
De voorstelling is nog te zien tot 28 februari in verschillende theaters door Nederland. Meer informatie: www.speeltheater.nl
Tekst: Emilia de Vries
Lees ook:Heerlijk slapen na bezoekje aan Benjamin en de Wonderkussens
Lees ook:TA herneemt Angels in America
Lees ook:Amerikaanse schrijver maakt stuk voor Toneelgroep Amsterdam
Lees ook:Nederlands jeugdtheater op Broadway!
Lees ook:Documentaire Johan Simons